SEN JEST JEDNYM Z NAJWAŻNIEJSZYCH, ALE JEDNOCZEŚNIE NAJMNIEJ POZNANYM Z PROCESÓW ZACHODZĄCYCH W LUDZKIM CIELE. WIADOMO, ŻE MA OGROMNE ZNACZENIE DLA NASZEGO ŻYCIA. PODCZAS SNU WYPOCZYWAMY, A ORGANIZM REGENERUJE SIĘ I PRZYGOTOWUJE DO DZIAŁANIA W KOLEJNYM DNIU. NOCNY WYPOCZYNEK PRZYCZYNIA SIĘ DO DOBREGO SAMOPOCZUCIA, POPRAWIA WYDAJNOŚĆ PRACY I NIEWĄTPLIWIE WPŁYWA NA POPRAWĘ JAKOŚCI ŻYCIA.
Człowiek przesypia około 1/3 własnego życia. Jednak to, jak długo należy spać, by cieszyć się dobrym zdrowiem, zależy od indywidualnych preferencji i cyklu dobowego, a także od zegara biologicznego danej osoby. Dlatego nie można w tym przypadku określić konkretnego limitu dla wszystkich. Jego średnia długość wynosi od 7 do 9 godzin na dobę.
SEN W ŻYCIU CZŁOWIEKA
Spokojny, niczym niezakłócony sen jest prawdopodobnie najważniejszym czynnikiem prozdrowotnym. W czasie nocnego odpoczynku w organizmie człowieka zachodzą niezwykle istotne procesy fizjologiczne przyczyniające się do utrzymania właściwej równowagi psychofizycznej. Sen przeciwdziała apatii i przygnębieniu, wzmaga poczucie zadowolenia, harmonizuje stany emocjonalne, zmniejsza napięcie psychiczne i pomaga w odreagowaniu stresu. W jego trakcie organizm przeprowadza niezwykle istotne procesy metaboliczne, takie jak naprawa uszkodzonych w ciągu dnia komórek, odbudowa wrażliwości receptorów czy utrwalanie pamięci.
SEN to stan czynnościowy ośrodkowego układu nerwowego, cyklicznie pojawiający się i przemijający w rytmie dobowym, podczas którego następuje zniesienie świadomości i bezruch. Przeciwieństwem tego stanu jest czuwanie. Naukowcy od lat analizowali, co dzieje się z ludzkim organizmem w trakcie nocnej regeneracji. W latach pięćdziesiątych dwudziestego wieku odkryto elektroencefalogram (EEG) i zastosowano go do badań fal mózgowych w czasie snu. Zaobserwowano, że ich przebieg zmienia się cyklicznie. Dodatkowe badania polegające na budzeniu pacjentów w różnych odstępach czasu po zaśnięciu przyniosły kolejne zaskakujące odkrycia. Naukowcy pytali ich o marzenia senne – jedni byli bardzo świadomi i dokładnie pamiętali własne sny, inni byli właściwie całkowicie zamroczeni. Wtedy okryto, że sen dzieli się na następujące po sobie cyklicznie fazy trwające około 90 minut:
* NREM – sen wolnofalowy, w którym dochodzi do wolnych ruchów gałek ocznych (skrót NREM – No Rapid Eye Movement). Zwany jest inaczej snem głębokim, i to właśnie w tym czasie dochodzi do pełnej regeneracji organizmu. Faza ta pojawia się szybko po zaśnięciu i trwa około 60 min, potem przechodzi w REM. W czasie głębokiego snu tempo przemiany materii ulega dużemu spowolnieniu, oddech staje się spokojny, zmniejsza się ciśnienie krwi i częstotliwość rytmu serca. Organizm maksymalnie zmniejsza zużycie energii i może najbardziej odpocząć. To właśnie wtedy zachodzą właściwe procesy naprawcze – wydzielane są hormony anaboliczne. Fazę NREM możemy podzielić na 4 podstawowe etapy:
W pierwszym z nich zmienia się rytm fal mózgowych – fale alfa ustępują miejsca wolniejszym theta, gałki oczne poruszają się powoli. Często na tym etapie ludzie mają odczucie, że jeszcze nie śpią.
W drugim etapie następuje utrata świadomości, ale nadal może nastąpić stosunkowo łatwe wybudzenie, gałki oczne pozostają nieruchome.
W etapie trzecim – przejściowym, pojawiają się fale delta świadczące o stopniowym przechodzeniu w sen głęboki.
W czwartym z nich pojawia się właściwy sen wolnofalowy – najgłębszy ze wszystkich jego etapów. Dominują fale mózgowe delta, mogą się pojawić marzenia senne, ale są mało wyraźne i wyrwane z kontekstu.
* REM – sen paradoksalny, płytki, w którego czasie występują szybkie ruchy gałek ocznych (skrót REM – Rapid Eye Movement). Ta faza snu trwa od kilku minut do godziny i następuje w niej przyspieszenie rytmu pracy serca, a oddech staje się nieregularny. Właśnie w tym czasie pojawiają się najczęściej bardzo wyraźne i realistyczne marzenia senne. Fazy REM zajmują mniej więcej 25% całkowitej długości snu dorosłego zdrowego człowieka. Chociaż sen paradoksalny nie jest dla organizmu tak relaksujący i daje mniej wypoczynku niż wolnofalowy, jest niezbędny dla zachowania właściwej sprawności układu nerwowego, zdolności kognitywnych i zdrowia psychicznego. Chociaż nie udało się tego potwierdzić, uważa się, że w fazie REM następuje właściwe utrwalanie zdarzeń w naszej pamięci.
Jeden pełny cykl NREM/REM trwa zawsze około 90 minut. Zaraz po zaśnięciu organizm przechodzi wszystkie 4 etapy fazy snu głębokiego, który jest wtedy najdłuższy. W kolejnych cyklach następuje stopniowe skracanie faz NREM i jednoczesne wydłużanie tych snu paradoksalnego (REM). Im dłużej śpimy, tym bardziej zmieniają się proporcje udziału różnych faz w cyklu.
Aby nasz organizm przechodził swobodnie przez wszystkie fazy i etapy snu, powinniśmy zachować właściwą higienę nocnego wypoczynku. Drogą prób i błędów jesteśmy w stanie tak wyregulować zegar biologiczny, aby pobudkę zaplanować pomiędzy kolejnymi cyklami, a najlepiej na początku nowego, podczas fazy REM. Aktywność mózgu jest wtedy bardzo wysoka, prawie taka sama jak w ciągu dnia. Obudzeni w takim momencie jesteśmy od razu gotowi do działania, czujemy się pełni energii i dobrze zregenerowani. Nocny odpoczynek nie wymaga takiej aktywności mózgu jak czuwanie, ale jest od niego nie mniej złożony. Śniąc używamy dużo intensywniej prawej półkuli mózgu. „Wyświetla” ona w pamięci wybrane treści i obrazy. Podczas snu mózg jest uwolniony od kontrolowania ciała (musi tylko pilnować, by się nie obudziło), dzięki temu może się zająć samym sobą: naprawą, regeneracją, zapamiętywaniem i poprawianiem pamięci.
Nikt jeszcze nie skomentował